Cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Cửa khẩu Lý Vạn tuyên truyền, giới thiệu đường biên, cột mốc cho cán bộ, nhân dân xã Lý Quốc (Hạ Lang).

Tại Cao Bằng, tuy đã có Ban Biên phòng trực thuộc Ty Công an và lực lượng cảnh vệ đảm nhiệm bảo vệ các mục tiêu trọng yếu, song là một tỉnh sát biên giới nên việc thành lập lực lượng CANDVT càng trở nên cấp thiết. Ngày 28/4/1959, Bộ Công an ra Nghị định số 180/CA thành lập CANDVT bảo vệ biên phòng, nội địa các tỉnh: Lạng Sơn, Cao Bằng, Hà Giang. Ngay từ ngày đầu thành lập, phần lớn lực lượng CANDVT tỉnh chủ yếu là cán bộ, chiến sĩ tỉnh đội và ngành công an chuyển sang, với khoảng 30 cán bộ, chiến sĩ, do đồng chí Hà Thế Vũ Phó Tỉnh đội trưởng được điều sang làm Chỉ huy trưởng; đồng chí Hoàng Khiêm, Trưởng ban Chính trị Tỉnh đội được điều sang làm Chính trị viên.

CANDVT tỉnh đã bố trí 9 đồn biên phòng (đồn Cốc Pàng, Nặm Quét, Sóc Giang, Nặm Nhũng, Trà Lĩnh, Pò Peo, Lý Vạn, Bí Hà, Tà Năm); hầu hết các đơn vị đều không có đường giao thông, phương tiện máy móc thông tin chưa được trang bị, chủ yếu phải dùng ngựa để đi lại, vận chuyển lương thực, thực phẩm. Giai đoạn này CANDVT tỉnh chịu sự chỉ đạo về nghiệp vụ của Ty Công an, còn các mặt hoạt động, kể cả kinh phí chi tiêu đều do Bộ Tư lệnh CANDVT chỉ đạo và giải quyết thông qua Ban Chỉ huy CANDVT khu Việt Bắc.

Giai đoạn năm 1959 - 1964, trên địa bàn tỉnh nổi lên các hoạt động biệt kích, tình báo, gián điệp, thổ phỉ, các hoạt động xâm nhập bằng máy bay của đế quốc Mỹ... Với tinh thần quyết tâm cao, được sự chỉ đạo kịp thời của Bộ Tư lệnh CANDVT và Ban Chỉ huy CANDVT khu Việt Bắc, CANDVT tỉnh phối hợp với các lực lượng chiến đấu anh dũng, đập tan mọi âm mưu của kẻ thù.

Giai đoạn 1965 - 1975, Chấp hành chỉ thị của Bộ Tư lệnh CANDVT, Ban Chỉ huy CANDVT tỉnh đã thành lập thêm lực lượng cơ động, luôn bám sát các cơ quan đầu não như Tỉnh ủy, UBND tỉnh. Đầu năm 1968 CANDVT tỉnh điều động 5 đồng chí sĩ quan tham gia chiến đấu trong lực lượng CANDVT giải phóng ở miền Nam. Sau cuộc Tổng tiến công mùa xuân năm 1975, lực lượng CANDVT tỉnh đã lựa chọn 187 cán bộ, chiến sĩ lên đường chi viện cho các tỉnh miền Nam.

Thực hiện nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, ngày 22/2/1976, Bộ Nội vụ ra quyết định giải thể Ban Chỉ huy CANDVT khu Việt Bắc. Ban Chỉ huy CANDVT tỉnh Cao - Lạng được thành lập, do đồng chí Vũ Tá Lại làm chỉ huy trưởng, đồng chí Hoàng Khiêm làm Chính ủy. Tháng 1/1979 Ban Chỉ huy CANDVT Cao - Lạng chia tách. Tháng 2/1979, chiến sự phía Bắc nổ ra, lực lượng CANDVT tỉnh đã anh dũng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Trong một tháng chiến đấu, cán bộ, chiến sĩ các đơn vị đã bám chắc địa bàn, vừa chiến đấu vừa bảo vệ nhân dân sơ tán. Cán bộ, chiến sĩ CANDVT tỉnh đã tiêu diệt 2.669 tên, bắt sống 4 tên địch, phá hủy 8 xe tăng, 2 xe quân sự, thu 4 súng cối 83ly, 3 súng cối 1201y, 3 đại liên, 2 trung liên, 1 DKZ, 8 B41, 7 AK, 75 con lừa, ngựa và nhiều quân trang, quân dụng của địch.

Do lập chiến công xuất sắc, các đồn 179 Tà Lùng, 167 Sóc Giang và Trạm kiểm soát Cửa khẩu Đồn 171 Trà Lĩnh được Nhà nước tặng danh hiệu đơn vị Anh hùng, Thượng úy Hoàng Văn Khoáy được tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.

Ngày 10/10/1979, Bộ Chính trị ra Nghị quyết số 22/NQTW chuyển CANDVT từ Bộ Nội vụ sang Bộ Quốc phòng, gọi là BĐBP. Đầu năm 1980 lực lượng CANDVT tỉnh chuyển tổ chức thành BĐBP tỉnh và giải thể Ban Chỉ huy chuyển thành Phòng Biên phòng thuộc Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh. Năm 1981, thực hiện quyết định của Bộ Quốc phòng, giải thể Phòng Biên phòng thành lập Trung đoàn Biên phòng trực thuộc Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh. Trung đoàn Biên phòng tỉnh được lấy phiên hiệu là Trung đoàn 694. Năm 1986, thực hiện quyết định của Bộ Quốc phòng, lập lại Ban Chỉ huy BĐBP tỉnh thay cho Trung đoàn 694.

Năm 1987, thực hiện chỉ thị của Cục Tham mưu và quyết định của Bộ Tư lệnh Biên phòng, BĐBP tỉnh thành lập Ban Chỉ huy BĐBP ở 6 huyện biên giới (Quảng Hòa, Hạ Lang, Trùng Khánh, Trà Lĩnh, Hà Quảng, Bảo Lạc) và thành lập thêm 27 đồn biên phòng, nâng tổng số lên 39 đồn biên phòng. Năm 1988, thực hiện quyết định của Ban Bí thư Trung ương Đảng về chuyển giao BĐBP từ Bộ Quốc phòng sang Bộ Nội vụ. Qua các đợt chuyển giao lực lượng, cán bộ, chiến sĩ lực lượng BĐBP tỉnh luôn tích cực xây dựng, củng cố phòng tuyến biên giới.

Từ năm 1989 - 1994, lực lượng BĐBP tỉnh từng bước chuyển hướng từ hoạt động tham gia chiến đấu bảo vệ đường biên, mốc giới sang đấu tranh giữ gìn một dải biên giới hòa bình, hữu nghị.
Từ năm 1995 đến nay, thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước về đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao dân trí cho đồng bào khu vực biên giới, cán bộ, chiến sĩ BĐBP tỉnh tích cực tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể đẩy mạnh thực hiện các chương trình phối hợp hoạt động, từng bước ổn định và cải thiện đời sống nhân dân các dân tộc biên giới, góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu, chỉ tiêu về phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh.

Với những kết quả, thành tích đạt được trong gần 50 năm, cán bộ, chiến sĩ BĐBP tỉnh vinh dự được Đảng, Nhà nước tuyên dương 5 đơn vị và 1 cá nhân danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân; tặng thưởng 1 Huân chương Quân công hạng Nhì, 2 Huân chương Quân công hạng Ba cho 3 cá nhân; tặng thưởng 4 Huân chương Quân công cho 4 tập thể, 31 lượt đơn vị được tặng thưởng Huân chương Chiến công; 103 cán bộ, chiến sĩ được tặng thưởng Huân chương Chiến công các hạng, 4 đơn vị được Chủ tịch nước tặng lẵng hoa; 17 tập thể, 56 cán bộ, chiến sĩ được Chính phủ tặng bằng khen, 26 tập thể được Bộ Nội vụ, Bộ Quốc phòng tặng bằng khen, hàng trăm lượt tập thể, hàng ngàn lượt cán bộ, chiến sĩ được Bộ Tư lệnh Biên phòng, chính quyền địa phương tặng cờ thi đua, bằng khen, giấy khen và các phần thưởng cao quý khác.

Kế thừa và phát huy truyền thống của dân tộc, của quân đội nhân dân, công an nhân dân, các tổ chức tiền thân của lực lượng, trải qua gần 64 năm phấn đấu đầy hy sinh, gian khổ, BĐBP tỉnh đã xây đắp nền truyền thống vẻ vang, trung thành với Đảng, với nhân dân, với Tổ quốc; gắn bó mật thiết với đồng bào các dân tộc vì sự nghiệp bảo vệ chủ quyền an ninh biên giới quốc gia.